Nguồn ngốc của thuật ngữ “Tuyển – Dạy – Dùng – Giữ – Thải” trong Quản trị Nhân sự

Hôm nay đc một bạn chia sẻ cho bức ảnh (ảnh trên) và bảo giống tranh tôi vẽ (ảnh dưới). Bạn hỏi tôi thấy thế nào? Cảm nghĩ của tôi là ngạc nhiên và vui.

Vì nếu để ý, chúng ta sẽ thấy có nhiều người theo xu hướng nâng cấp các thuật ngữ trong Quản trị nhân sự càng ngày càng khó hiểu như talent..., total..., Hrbp... Nói chung nghe xong rất vướng. Cảm giác Tây và hàn lâm. Việc sử dụng các thuật ngữ này làm cho nhiều người choáng ngợp. Tôi cũng vậy khi còn trẻ nghề.

Tuy nhiên, càng trưởng thành và tiếp xúc nhiều, tôi càng nhận thấy mong muốn đơn giản hoá các thuật ngữ QTNS. Phải nói sao cho mọi người cùng hiểu và hợp với văn hoá Việt. Rồi tiếp nữa là cách thức dùng chữ ở xu hướng Tây phía trên dẫn tới việc các thuật ngữ không liên kết với nhau. Chính vì vậy tôi mới nghĩ ra: Tuyển - Dạy - Dùng - Giữ - Thải.

Ban đầu thuật ngữ chỉ là Tuyển - Dùng - Giữ. Sau đó, với kiến thức QTNS, tôi nghĩ nó chưa bao quát hết được nên thêm chữa Dạy thành Tuyển Dạy Dùng Giữ. Có 4 chữ rồi nhưng vẫn thấy thiếu nên thêm chữ Thải. Vậy là đủ 5 chữ bao quát vòng đời nhân viên trong tổ chức.

Đủ 5 chữ xong, việc tiếp theo là chọn chữ để thay. Tiêu chí bao gồm:
- Từ thay có bao quát hết được các công việc QTNS?
- Có đủ 5 năm dấu tiếng Việt?
- Từ thể hiện đc ngũ hành?
- Từ nghe vần, dễ liên tưởng và dễ nhớ?
- 5 chữ phải thành vòng tròn?

Chọn đi chọn lại thì thấy 2 từ Dạy và Thải có vẻ khó lọt tai. Nhưng xét cho cùng thì 2 từ này vẫn là những từ đạt tiêu chí nhất. Ví dụ: Thải được lấy trong từ Sa Thải. Khi dùng từ này, nó vừa bao quát các hoạt động cuối cùng của QTNS vừa liên tưởng đến luật và xử lý mối quan hệ lao động. Chứ dùng từ Dừng hay Tiễn thì sự liên tưởng của nó không mạnh. Hơn nữa nó dấu huyền của Dừng, ngã của Tiễn tạo cảm giác không vòng tròn như Thải. Mở đầu bằng một dấu hỏi và kết thúc bằng một dấu hỏi.

Và giờ, dường như xu hướng đơn giản hoá QTNS đang được giới chuyên gia chấp nhận. Ngày càng nhiều ng dùng và biến tấu nó. Dùng là đúng sách vì như thế CEO mới hiểu, người ngoại đạo mới dễ lọt tai. Chứ cứa total reward, Hrbp... thì chắc chỉ ng trong giới tự sướng.

Tuyển Dạy Dùng Giữ Thải được phổ cập trong dự án đào tạo cộng đồng phi lợi nhuận Giải mã Nghề nhân sự (http://hrshare.edu.vn/giaima) nha quý dzị!

[Update 27/10/25] Tôi vừa đọc được dòng trạng thái (stt) với nội dung như sau: "Nhiều ACE làm nhân sự “có kinh nghiệm” “D level, C level” rồi viết sách, đào tạo, dạy blah blah..nhưng vẫn tư duy vòng đời nhân sự là “Tuyển - Dùng - Giữ - Thải”. Con người hay phế liệu mà “Thải”????

Bớt bớt đi mấy anh, chị à!
Và cũng nên cập nhật tư duy của mình đi ạ, lẩn quẩn “Tuyển - Dùng - Giữ - Thải” là tư duy xem con người là “commodity”, không phải là một cá nhân học hỏi và phát triển tư duy mỗi ngày, thì kiến thức của ACE đã quá cũ, đã đến lúc unlearn to learn rồi!

Nhân một sáng đọc bài của một anh mà suốt ngày cứ "Tuyển - Dùng - Giữ - Thải"

Ảnh đính kèm Stt."

Đọc stt, tôi nghĩ chắc tác giả có lẽ đang nói tôi. Nếu đúng thì tôi lấy làm mừng. Vậy là thuật ngữ "Tuyển - Dạy - Dùng - Giữ - Thải" đã đi được vào đời sống Quản trị Nhân sự ở Việt Nam.

Còn giải thích tại sao lại dùng các thuật ngữ đó, tôi có viết ở trên.

Tiện thể xin gửi anh chị và các bạn có quan điểm giống chủ nhân stt 2 bài viết của Tây:
- Nghề nhân sự không dành cho những người “hiền lành”
- 9 tín hiệu để đuổi trưởng phòng nhân sự của công ty bạn ?

Về cơ bản, nội dung trong 2 bài trên có một phần ý nói về chữ "Thải" với ý nghĩa tiêu cực. Nếu bạn không chấp nhận được chữ "Thải" trong QTNS thì bạn sẽ không hoặc khó làm QTNS.

Một điểm nữa, các thuật ngữ "Tuyển - Dạy - Dùng - Giữ - Thải", nó hợp với phong cách và suy nghĩ của CEO Việt (ngắn gọn, xúc tích, dễ nhớ).

Cuối cùng, những thuật ngữ ở trên không nên được hiểu nghĩa một cách nôm na, hãy hiểu nó trên góc độ rộng hơn:
- Tuyển (Đảm bảo nguồn nhân lực): toàn bộ các vấn đề liên quan đến Đảm bảo nguồn lực như: thiết kế công việc, kế hoạch (định biên) nhân lực, nguồn tuyển, thu hút, tuyển mộ, tuyển chọn, hội nhập, thử việc ...
- Dạy (Phát triển nguồn nhân lực): toàn bộ các vấn đề liên quan đến Phát triển tổ chức/ nguồn lực như: thiết kế công việc, kế hoạch (định biên) nhân lực, hội nhập, thử việc, thăng tiến, đề bạt, teambuilding, lộ trình nghề nghiệp, đào tạo....
- Dùng (Sử dụng nguồn nhân lực/ Quản lý thực hiện công việc): toàn bộ các vấn đề liên quan đến Quản lý thực hiện công việc như: thiết kế công việc, kế hoạch (định biên) nhân lực, Hợp đồng lao động, Thỏa ước lao động tập thể, Giải quyết tranh chấp lao động, Kỷ luật lao động, Thưởng, Phúc lợi, Thăng tiến/ đề bạt, Thuyên chuyển, Xuống chức, Đánh giá thực hiện công việc, Duy trình nội quy...
- Giữ (Duy trì nguồn nhân lực): toàn bộ các vấn đề liên quan đến Duy trì nguồn lực như: Hợp đồng lao động, Thỏa ước lao động tập thể, Giải quyết tranh chấp lao động, Kỷ luật lao động, Lương, Thưởng, Phúc lợi, BHXH, BHYT, Đánh giá thực hiện công việc, Hoạt động truyền thông khác, Phòng cháy chữa cháy, Khám chữa bệnh định kỳ, ...
- Thải (Bảo vệ nguồn nhân lực): toàn bộ các vấn đề liên quan đến Bảo vệ nguồn nhân lực như: Hợp đồng lao động, Thỏa ước lao động tập thể, Giải quyết tranh chấp lao động, Kỷ luật lao động, Xuống chức, Đánh giá thực hiện công việc, Duy trình nội quy, Sa thải, Tự thôi việc, Hưu trí, duy trì mối quan hệ sau kết thúc hợp đồng lao động..."

Hãy nhìn chúng theo góc nhìn của ma trận: