Có được phạt tiền và giữ sổ BHXH khi người lao động tự ý nghỉ việc không ?

Cuối tuần điểm qua 1 chút về luật chơi chơi. Thân mời cả nhà cùng vào bình luận:

Gởi anh "Kính cận"!

Em vừa đọc được bài viết trên blog của anh về việc "nghỉ việc/thôi việc không đúng luật thì bị gì?" Em nhờ anh giải đáp giúp em một tí:

1/ Nếu người lao động không viết đơn nghỉ việc mà tự ý bỏ việc trên 5 ngày/tháng công ty sẽ áp dụng hình thức kỷ luật sa thải, người lao động sẽ không bị phạt bồi thường theo điều 43. Nhưng liệu người sử dụng lao động có cách nào để biến trường hợp đó thành chấm dứt hợp đồng k đúng luật k anh.

2/ Hiện tai công ty em đang có ý định xây dựng khung hình phạt đối với việc tự ý bỏ việc . Cụ thể là phạt tiền các trường hợp sau:
- Tiền đào tạo nội bộ (chỉ có hồ sơ đào tạo nội bộ giữa công ty và người lao động, không có chứng từ hóa đơn nào về việc giảng dạy và chi phí dạy)
- Tiền phạt đối với việc nghỉ không phép: do người lao động viết đơn nghỉ việc rồi, tuy nhiên trong khỏang thời gian đó họ tự ý nghỉ không phép, nghỉ vô tổ chức không cần biết có được duyệt phạt hay không...
- Không hoàn trả sổ BHXH cho đến khi người lao động đóng đủ tiền phạt.

Với hình phạt như thế thì có trái luật không anh? và nếu phạt tiền như thế thì có quy định mức phạt tối đa là bao nhiêu để đúng luật?

Mong nhận được giải đáp của anh! em rất cám ơn anh đã dành thời gian trả lời!
Em chào anh!

Cuối tuần phải họp hành nhiều nên tôi Cường xin phép trả lời bạn ngắn gọn. Mong bạn thông cảm nếu như thấy lời văn của tôi hơi cụt.

Trả lời:

Đây là quan điểm của tôi về câu hỏi 1. Không có cách nào cả. Khi sa thải có thêm 1 điểm để bám víu đó là trách nhiệm vật chất. Chúng ta phải chứng minh được trong 5 ngày nghỉ đó phát sinh các vấn đề về trách nhiệm vật chất (được quy định trong nội quy đăng ký với sở lao động).

Và khi đó sẽ có thể bắt người lao động bồi thường.

Điều 130. Bồi thường thiệt hại
1. Người lao động làm hư hỏng dụng cụ, thiết bị hoặc có hành vi khác gây thiệt hại tài sản của người sử dụng lao động thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.
Trường hợp người lao động gây thiệt hại không nghiêm trọng do sơ suất với giá trị không quá 10 tháng lương tối thiểu vùng do Chính phủ công bố được áp dụng tại nơi người lao động làm việc, thì người lao động phải bồi thường nhiều nhất là 03 tháng tiền lương và bị khấu trừ hằng tháng vào lương theo quy định tại khoản 3, Điều 101 của Bộ luật này.
2. Người lao động làm mất dụng cụ, thiết bị, tài sản của người sử dụng lao động hoặc tài sản khác do người sử dụng lao động giao hoặc tiêu hao vật tư quá định mức cho phép thì phải bồi thường thiệt hại một phần hay toàn bộ theo thời giá thị trường; trường hợp có hợp đồng trách nhiệm thì phải bồi thường theo hợp đồng trách nhiệm; trong trường hợp do thiên tai, địch họa, dịch bệnh, hoả hoạn, sự kiện xảy ra khách quan không thể lường trước được và không thể khắc phục được mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho phép thì không phải bồi thường.

Tham khảo thêm điều 101:

Điều 101. Khấu trừ tiền lương
1. Người sử dụng lao động chỉ được khấu trừ tiền lương của người lao động để bồi thường thiệt hại do làm hư hỏng dụng cụ, thiết bị của người sử dụng lao động theo quy định tại Điều 130 của Bộ luật này.
2. Người lao động có quyền được biết lý do mọi khoản khấu trừ vào tiền lương của mình.
3. Mức khấu trừ tiền lương hằng tháng không được quá 30% tiền lương hằng tháng của người lao động sau khi trích nộp các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, thuế thu nhập.

Với câu hỏi 2. Những hình phạt trên là trái luật. Khi người lao động tự ý nghỉ quá 5 ngày thì công ty sẽ áp dụng xử lý kỷ luật. Mà xử lý kỷ luật thì sẽ không được:

Điều 128. Những quy định cấm khi xử lý vi phạm kỷ luật lao động
1. Xâm phạm thân thể, nhân phẩm của người lao động.
2. Dùng hình thức phạt tiền, cắt lương thay việc xử lý kỷ luật lao động.
3. Xử lý kỷ luật đối với người có hành vi vi phạm không được quy định trong nội quy lao động.

Chỉ có thể là 3 việc sau:

Điều 125. Hình thức xử lý vi phạm kỷ luật lao động
1. Khiển trách.
2. Kéo dài thời hạn nâng lương không quá sáu tháng; cách chức.
3. Sa thải.

Về việc không hoàn trả lại sổ lao động xã hội thì điều 47 có quy định rõ:

Điều 47. Trách nhiệm của người sử dụng lao động khi chấm dứt hợp đồng lao động
1. Ít nhất 15 ngày trước ngày hợp đồng lao động xác định thời hạn hết hạn, người sử dụng lao động phải thông báo cho người lao động biết thời điểm chấm dứt hợp đồng.
2. Trong thời hạn 07 ngày làm việc kể từ ngày chấm dứt hợp đồng lao động, hai bên có trách nhiệm thanh toán đầy đủ các khoản có liên quan đến quyền lợi của mỗi bên; trường hợp đặc biệt, có thể kéo dài nhưng không được quá 30 ngày.
3. Người sử dụng lao động có trách nhiệm hoàn tất thủ tục xác nhận và trả lại sổ bảo hiểm xã hội và những giấy tờ khác mà người sử dụng lao động đã giữ lại của người lao động.
4. Trong trường hợp doanh nghiệp, hợp tác xã bị chấm dứt hoạt động, bị giải thể, phá sản thì tiền lương, trợ cấp thôi việc, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp và các quyền lợi khác của người lao động theo thoả ước lao động tập thể và hợp đồng lao động đã ký kết được ưu tiên thanh toán.

Chấm dứt hợp đồng lao động là người lao động bị xử lý kỷ luật sa thải.

Điều 36. Các trường hợp chấm dứt hợp đồng lao động
1. Hết hạn hợp đồng lao động, trừ trường hợp quy định tại khoản 6 Điều 192 của Bộ luật này.
2. Đã hoàn thành công việc theo hợp đồng lao động.
3. Hai bên thoả thuận chấm dứt hợp đồng lao động.
4. Người lao động đủ điều kiện thời gian đóng bảo hiểm xã hội và về tuổi hưởng lương hưu theo quy định tại Điều 187 của Bộ luật này.
5. Người lao động bị kết án tù giam, tử hình hoặc bị cấm làm công việc ghi trong hợp đồng lao động theo bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Toà án.
6. Người lao động chết, bị Toà án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, mất tích hoặc là đã chết.
7. Người sử dụng lao động là cá nhân chết, bị Toà án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, mất tích hoặc là đã chết; Người sử dụng lao động là tổ chức chấm dứt hoạt động.
8. Người lao động bị xử lý kỷ luật sa thải theo quy định tại khoản 3 Điều 125 của Bộ luật này.
9. Người lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động theo quy định tại Điều 37 của Bộ luật này.
10. Người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động theo quy định tại Điều 38 của Bộ luật này.

Lời bình: tóm lại là khi người lao động đã cố tình nghỉ việc thì chả thể làm gì được người ta cả ngoài việc yêu cầu người ta chịu trách nhiệm vật chất. Mà cái yêu cầu chịu trách nhiệm vật chất không phải cái gì cũng bắt được. Và những cái đó phải quy định trong nội quy và được đăng ký với sở lao động.

Còn bạn hỏi về cách lách thì tốt nhất là cứ thống nhất mồm với nhau:
- Bạn đi học, công ty cấp tiền thì khi được chứng chỉ, công ty sẽ giữ. Nếu bạn muốn lấy lại chứng chỉ thì trả tiền cho công ty.
- Tôi sẽ không trả sổ BHXH cho bạn nếu bạn nghỉ không báo trước
….
Người ta không thực hiện thì gây khó dễ thôi. Nhưng nếu bạn không cho người ta đi học để có bằng cấp chứng chỉ, không đóng bảo hiểm cho người ta, không có những khoản thưởng tích lũy đến cuối năm … thì rõ là công ty bạn cũng chả phải tốt cho lắm. Vì thế đừng đòi hỏi người ta phải tốt với công ty bạn. Công ty có gì đâu để níu kéo.

Cuối cùng, thực ra nhà nước có quy định dùng sổ lao động (quy định này cũ lắm rồi), nếu vi phạm gì, hay có gì xấu thì ghi vào đó. Lúc ấy người lao động sẽ có hồ sơ xấu thì khó xin việc. Nhưng quy định này không phải là bắt buộc. Do đó, bạn nên mở rộng network của mình và cho người lao động thấy rằng công ty có network mạnh. Nếu làm ăn linh tinh thì có thể cả thị trường sẽ biết tiếng xấu. Hi vọng cách này hiệu quả.

Bạn xem thêm ví dụ về việc công ty bêu xấu nhân viên sau khi họ nghỉ và xin vào công ty khác ở đây nhé: TGĐ Eurowindow gửi công văn nói xấu nhân viên cũ